Vấn đề chủ sở hữu và người đại diện (Principal agent problem) là một vấn đề quan trọng liên
quan đến một số khó khăn nảy sinh do tách biệt giữa quyền sở hữu và quyền điều hành. Vấn đề này đã
được các học giả nước ngoài quan tâm từ lâu, nhưng nó mới được chú ý hơn ở Việt Nam hiện nay. Bài
viết này đã làm rõ vấn đề chủ sở hữu và người đại diện trong các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) ở
Việt Nam có đặc điểm khác biệt với các doanh nghiệp ngoài nhà nước như hội đồng quản trị (HĐQT)
và người đại diện của Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) về mặt bản chất không
phải là chủ sở hữu thật sự của DNNN, họ là người đại diện (được thuê) của chủ sở hữu để thực hiện
một số quyền của chủ sở hữu và có nhiều đại diện chủ sở hữu. Do đó có thể nảy sinh vấn đề người đại
diện hành động tư lợi cho bản thân, có thể thông đồng với giám đốc, nhà quản trị nhằm rút ruột nhà
nước, thu lợi riêng…Giải pháp nhằm hạn chế những khó khăn nảy sinh trong mối quan hệ giữa chủ sở
hữu và người đại diện là chúng ta cần đẩy mạnh công tác cổ phần hóa DNNN, tinh giản đầu mối và
tăng cường giám sát đại diện chủ sở hữu, có chế độ đãi ngộ thỏa đáng.
1. Một số khái niệm *
Trong khoa học chính trị và kinh tế, vấn đề
chủ sở hữu và người đại diện hay nghịch lý đại
diện đề cập đến những khó khăn nảy sinh trong
điều kiện thông tin không hoàn hảo và không
cân xứng khi chủ sở hữu thuê người đại diện để
thực hiện lợi ích của mình, nhưng người đại
diện có thể không hành động vì lợi ích của chủ sở hữu mà vì bản thân họ (tư lợi)(1).
Vậy ai là chủ sở hữu? Chủ sở hữu
(principals)
