VẠN HẠNH - LÝ CÔNG UẨN: NHÌN TỪ CẤU TRÚC QUYỀN LỰC CẶP ĐÔI

Abstract

Trong lý thuyết định vị quyền lực của Nho giáo: Hoàng đế là ngôi vị tối thượng, thống lĩnh cả thần quyền-pháp quyền, làm lu mờ hết tất cả dưới gầm trời này, kể cả các thần linh[1]. Ở trạng thái này trong sự vận động của sự quy chiếu quyền lực theo lý luận Trung Hoa cổ đại thì cấu trúc quyền lực cặp đôi không phải và không thể được định vị ở vị trí này. Bởi vị trí tối thượng chỉ dành cho quyền lực của một người duy nhất, thống nhất trong tay cả thực quyền lẫn danh quyền. Nhìn từ trạng thái vận động, cấu trúc quyền lực cặp đôi là một trạng thái đang thành tạo trong tiến trình tuyết đối hoá ngôi đế vị. Trong phạm vi bài viết này, người viết không lý thuyết hoá dù là ở mức khái quát nhất tất cả những dạng thức và cơ chế của cấu trúc quyền lực cặp đôi từng xuất hiện trong lịch sử chính trị khu vực (Đông Á) mà chỉ lý thuyết hoá bước đầu cặp đôi quyền lực đế sư-đế vương trong thời đại có biến động về chính trị, chuyển giao quyền lực giữa các triều đại, thời loạn. Trong sự đa dạng muôn hình muôn vẻ của những sự thể hiện khác nhau trong cấu trúc quyền lực “kép”, trong thời kỳ chuyển giao quyền lực giữa các triều đại, thời loạn, ở đó người ta quan sát được sự nổi lên của cặp đôi đóng vai trò là nhân vật chính trên sân khấu chính trị và thường là đóng vai trò quyết định đường hướng vận động của lịch sử: anh hùng thời loạn: tiểu loại đế sư và tiểu loại anh hùng sáng nghiệp (đế sư-đế vương)[2]. Trên cơ sở nêu lên những nét khái quát nhất về mô hình, thành tố và phần nào cơ chế vận hành, vai trò của từng thánh tố trong cấu trúc, người viết tiến hành đặt cấu trúc quyền lực Vạn Hạnh-Lý Công Uẩn trong hệ cấu trúc của khu vực Đông Á, lấy Trung Hoa làm hình mẫu và cả nhìn tương quan với những mầm mống dạng cấu trúc này trước Lý Công Uẩn - Vạn Hạnh và những cấu trúc sau cặp đôi này trong lịch sử tư tưởng chính trị Việt Nam.